Tekstweergave van HA_1945_05_08_0002

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
I 1 V I 1 25 I I deze zware taak hebben aanvaard omdat ze het als hun plicht voelden het werk te doen dat hen werd opgedragen. Wij weten ook dat zij het vertrouwen hebben van de bevolking van West-Friesland, die op haar beurt tot plicht heeft de moeilijkheden der overgangsdagen licht te tellen. We zullen van het vaste voornemen be¬ zield moeten zijn om elkaar over kleine moeilijkheden heen te willen naderen, om gezamenlijk de rechtsstaat, waarnaar we allen haken, voor te bereiden. Het militaire en het burgerlijke gezag, we heten beide van harte welkom. Om de toekomst. Het spreekt vanzelf, dat wij na onze be¬ vrijding, nadat wij verlost zijn van de Duitsche dwingelandij en van de oorlog, gaan denken aan de toekomst. Velen hebben zich met de vraagstukken van de toekomst reeds bezig gehouden, toen de bezetting nog elke bespreking illegaal maakte. Vrijwel algemeen is de mening, dat toestanden van de jaren vóór 1940 niet terug moeten komen. Het is een verheugend verschijnsel, dat in menig opzicht de par¬ tijen en stromingen, die in het verleden lijnrecht tegenover elkaar stonden, thans een grotere mate van wederzijds begrip tonen. Wij onderscheiden twee groepen-pro- blemen: de politieke en de economisch- sociale problemen. Omtrent een belangrijk politiek probleem bestaat eenstemmigheid: de democratie is het grondbeginsel van het Nederlandse Staats¬ bestuur. Het is goed klaar en open te zeg¬ gen wat wij onder die democratie verstaan. Politieke democratie houdt voor ons in, dat elkeen zijn invloed kan doen gelden op het landsbestuur, m.a.w. dat elk zich naar eigen inzicht politiek kan organiseren. Een ieder moet dan ook de gelegenheid hebben zich in woord en geschrift te uiten. Dat dit niet geldt voor hen, die met behulp van de democratie, de democratie.om hals willen brengen spreekt voor ons, na de ervaring met de N.S.B., vanzelf. Ook volgt hieruit, dat de Russische opvatting van democratie die slechts één partij toestaat, niet de on¬ ze is. Een andere vraag is, of het parlementaire stelsel ongewijzigd dient te worden gehand¬ haafd. Wij menen van niet. De taak van de Staat is dermate uitgebreid, dat het parlement in z'n huidige vorm tekort moet schieten. Dit is al voor de oorlog door de grote politieke partijen scherp gezien. Een aantal Katholieken zocht de vernieuwing in de richting van het corporatisme. Yan sociaal-demöcratische zijde propageerde men „nieuwe organen". Door deze nieuwe' organen zal de econo¬ mische taak van de Staat worden gedecen¬ traliseerd, zoodat meer dan voorheen de deskundigen aan het woord komen. Zeer ingrijpend zal het economische leven moeten worden gewijzigd. De gemeenschap zal meer zeggenschap krijgen over de pro¬ ductie der goederen. Het winstprincipe zal niet meer overheersend mogen zijn Het kapitalisme heeft afgedaan. Daarvoor in de plaats komt een geleide economie. In hoe¬ verre hangt af van de invloed van de poli¬ tieke partijen, die deze gedachte propageren. „Vrij Nederland" is niet het orgaan van een politieke partij, maar anti-kapitalistisch is het wél. Een uitgebreid complex van sociale maatregelen zal moeten worden ge¬ troffen. Daarbij is de politieke partijvorming van het grootste belang. Zal de scheidings¬ lijn weer worden getrokken tussen christenen en „paganisten"? We hopen' van niet. Het is gebleken dat bij de christelijke partijen velen maatschappelijk -vooruitstrevend wa¬ ren, anderen echter conservatief of zelfs reactionnair. Evenzo was het bij de „pa¬ ganisten". Ons volk zal er mee gediend zijn, als de vooruitstrevende Nederlanders eikaar op politiek terrein zullen vinden, ongeacht hun godsdienstige overtuiging. Zij die vielen! Vijfjaar van onderdrukking en strijd zijn voorbij. Vrij zijn wij, rustig kunnen we weer ons te slapen leggen zonder de vrees voor Gestapo of Landwacht, Maar hoevelen zijn er die naast het geluk van d e vrijheid, het knagend leed hebben van nooit meer goed te maken verlies. Zij, wier vader, broer of zoon heldhaftig stonden voor het Duitse vuurpeleton. Zij, wier familie is gestofven onder de martelingen van concentratiekamp en Gestapo-gevangenis. Zij, wier man of zoon sneuvelde in in de nooit eindigende guerilla-oorlog togen den overmachtigen vijand, Zij allen hebben onze dank verdiend. Onze dank niet alleen in woorden, maar in daden. Laten wij met royaal gebaar zorgen dat hun leven tenminste de materiele kant van hun verlies niet voelt. Dat is onze ereplicht, als mens en als vaderlander. Wij mogen hopen, dat God hun zielen genadig is geweest om hun dapper¬ heid in de strijd voor de goede zaak. Dat zij leven in eeuwigheid. Niet alleen bij God, maar ook in onze herinnering. Een ander probleem dat der vakbewe ging. Er is een roep om éénheid. In principe is daartegen weinig in te brengen. De vraag is echter of de tijd er rijp voor is. Waar¬ schijnlijk is voorlopig nauwe samenwerking tussen „Modernen", Christelijken en Katho¬ lieken te verkiezen boven een onrijpe een¬ heid. Men ziet het: de problemen zijn vele. Dat is niet erg. want het Nederlandse volk zal nu in volle vrijheid kunnen beslissen welke weg het wil gaan. WijMiopen, dat Het den weg vindt naar een samenleving waarin voor ieder het leven, het leven waard is. Herstel van het wettig gezag, terugkeer van orde en tucht Nadat de vijand ons door een bliksem- oorlog van enkele dagen had onderworpen, heeft hij een tijd lang gezag over ons uit¬ geoefend met gebruikmaking van de be¬ staande departementen, politie en recht¬ spraak. Onze eigen naar Londen uitgeweken Regering had niets in te brengen; zij be¬ schikte niet over machtsmiddelen en het grootste deel der Nederlanders verguisde haar nog om haar vlucht; men voelde zich teleurgesteld. De Duitsers, die hier niet alleen waren gekomen om het land te annexeeren en te beroven of als springplank te gebruiken voor de aanval op Engeland, doch tevens als revolutionnairen, die de wereld „gelukkig" wilden maken met hun nationaal-socialis- tische ideeën, konden al spoedig de ver¬ leiding niet weerstaan om in het bestuur in te grijpen. Zij brachten op belangrijke punten veranderingen aan, die ons verzet uitlokten en gingen er terfslotte toe over de N.S.B. bij hun werk in te schakelen en deze heeft het bestaan zich aan ons te ver¬ grijpen door oprichting van de landwacht, een politioneele organisatie van misdadigers en landverraders. F Onze wettige regering aan de overkant zat echter ook niet stil. Door middel van Radio Oranje deelde zij ons hare besluiten mede; Min. Gerbrandy wist door verschil¬ lende redevoeringen het vertrouwen te herwinnen en Hare Majesteit de Koningin bracht de Nationale geest op drift. Aldus ontstond de toestand dat wij met drie ver¬ schillende tegen elkaar inwerkende krach¬ ten rekening hadden te houden: de Duitse bezettende legermacht onder leiding van Christiaansen, de N.S.B, en de Duitse poli¬ tieke macht samen onder Seys Inquart, die bovenal ons rechtsgevoel verkrachtten door de jodenvervolging, „Arbeitseinsatz", ar¬ beidsdienst, roof, opsluiting, moord en doodslag en als derde de Londense regering, die ons in het verzet staafde of er toe verplichtte. Maar de vijand deed nog meer. Hij liet het Kijk de bezetting betalen, de verdedi¬ gingswerken welke hij meende noodig te hebben langs de zee en vervolgens alles wat hij hier vandaan sleepte naar zijn eigen vaderiand. Om dit te financieren draaide Rost van Tonningen aan de bankbiljetten- pers, met het uiteindelijk gevolg dat er een groep van nieuwe rijken ontstond, be staande uit hen, die voor de leveranties aan de vijand zorgdroegen, want er werd goed betaald. Dit waren niet de besten van ons volk en zij schroomden dan ook niet hun zwarte handel uit te breiden door duur voedsel, sigaren en drank te kopen om een lekker leventje te kunnen genieten. Zo werd de chaos nog groter en orde en tucht gingen bijna geheel verloren. Men moest immers, om in leven te blijven of zijn vrijheid te behouden van alles doen, wat in de normale omstandigheden als mis¬ dadig werd beschouwd en toen er tenslotte nog de voedsel- en brandstoffennood bij¬ kwamen, was het hek van de dam. Indien het Nederlandsche Volk zijn plaats onder de zon wil handhaven, moeten orde en tucht terugkomen. Het is de enige mo¬ gelijkheid om in de kortst mogelijke tijd de puinhopen van de oorlog op te ruimen en de welvaart te herstellen. Deze orde en tucht zullen echter in te¬ genstelling met de bezettingsjaren moeten voortspruiten uit een gevoel van rechts¬ zekerheid dat ons gegeven moge worden door het gezag van de eigen wettige re¬ gering Wij hebben echter nog vele andere en soms verstrekkende wensen. Er wordt ge¬ sproken van sociale rechtvaardigheid; de land- en tuinbouw roepen om een betere behartiging hunner belangen; men wenst weer vrije meningsuiting en volledige vrij¬ heid van godsdienst; het individualisme moet verdwijnen ; het landsbestuur moet opnieuw op democratische leest worden geschoeid doch anders dan voorheen en er moet meer kracht van de regering kunnen uitgaan. Dat alles moeten wij zelf en gezamenlijk tot stand brengen, het is het wezen van de democratie; wij wilten het niet anders. Er zal dus tevens een wisselwerking nodig zijn tussen regering en volk en zo kunnen wij niet alleen verlangen dat de regering ons rechtszekerheid geeft om daarop orde en tucht te baseren, omgekeerd zal het wettig gezag dienen te steunen op vrijwillige orde en de zelftucht van het volk. f2. en dat Imet de Het is d "de billijk andere n idoende z 'voor het ' Wij zi ■ vyfvan de d ,DRIAGe vormi , beidenkunnen < .Doom, B'Worden „ .aar overleL, art 1945 en2 Aj ® ,?P verzocht daarpChnj ven. OnSaling te doen vi Wie zi lei a.s ten kantyestüurde vooral door .aan a A I-WIT-Avenh0'eeft, ko V erantwoording en. D. f2.-, V.S. f5—. N.N. f2.50, O.O. f20.-, f 1.—, fi._. Vrij Nederland verschijnt voorlopig gra¬ tis. Wij hopen dat U ons evenwel krachtig zult steunen. Geef na lezing